اختلال دوقطبی
ارسال شده توسط safari2021 4 سال پیش

⚠️ گزارش تخلف

دیگر نام‌ها: افسردگی - شیدایی، اختلال عاطفی دوقطبی، بیماری دوقطبی، اختلال افسردگی - شیدایی

ویژگی اختلال دوقطبی گذارهای متعدد بین افسردگی و شیدایی است.

علامت‌ها: عوارض خودکشی، خودزنی

دورهٔ آغاز ۲۵ سالگی

علت: عوامل محیطی و ژنتیکی

عامل خطر: خانواده، کودک‌آزاری، فشار روانی بلند مدت

تشخیص افتراقی: اختلال کم توجهی - بیش فعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت، اختلال سوء مصرف مواد

درمان: روان‌درمانی، داروهای شیمیایی

دارو: لیتیم، داروهای ضدروان‌پریشی، داروهای ضدتشنج

اختلال دوقطبی به انگلیسی (Bipolar disorder)، که پیش‌تر با نام افسردگی – شیدایی به انگلیسی (manic depression) شناخته میشده؛ نوعی اختلال روانی است که با دوره های افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص میشود. اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روان‌پریشی باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا) می‌گویند؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌ شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند. احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاط‌زدگی، تحریک ‌پذیری، اختلال تمرکز، خودبزرگ‌بینی و خوش‌بینی افراطی از علائم مانیا است. بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن میگیرد. دورهٔ مانیا به‌صورت معمول همراه با کم‌خوابی است. در دورهٔ افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد. عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بی‌حالی از علائم افسردگی است. خطر خودکشی بیماران اختلال دوقطبی زیاد است؛ به طوری که در طی یک دورهٔ ۲۰ ساله ۶٪ از مبتلایان بر اثر خودکشی مُردند و ۴۰–۳۰٪ درگیر خودزنی بودند. اختلال دوقطبی معمولاً همراه با اختلال اضطراب و اختلال سوء مصرف مواد است.

در حالی که علل ابتلا به اختلال دوقطبی به طور قطعی مشخص نشده تصور میشود که عوامل محیطی و ژنتیکی در این امر نقش دارند. بسیاری از ژنها، هر کدام با اثرات کم، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. عوامل ژنتیکی حدود ۷۰–۹۰٪ خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را تشکیل میدهند. عوامل خطرساز محیطی شامل سابقهٔ کودک ‌آزاری، فشار روانی بلند مدت میشود. این بیماری را در صورت وجود حداقل یک دورهٔ مانیا با یا بدون دورهٔ افسردگی، اختلال دوقطبی نوع یک EN و اگر حداقل یک دورهٔ هیپومانیا و یک دورهٔ اختلال افسردگی عمده به وجود آید اختلال دوقطبی نوع دوEN مینامند. امّا اگر علائم ناشی از مصرف دارو یا مشکلات پزشکی باشد، به عنوان اختلال دوقطبی تشخیص داده نمیشود. سایر بیماریها که علائم مشابهی با اختلال دوقطبی دارند شامل اختلال کم توجهی - بیش فعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و اختلال سوء مصرف مواد میشوند.

تثبیت کننده های خلقی – لیتیم و برخی از داروهای ضد تشنج مانند والپروات و کاربامازپی ، عامل جلوگیری از عود طولانی مدت این اختلال هستند. در موارد حاد شیدایی و همچنین در مواردی که مصرف داروهای تثبیت کنندهٔ خلقی بی اثر است، داروهای ضد روان ‌پریشی تجویز میشود. روان درمانی نیز به بهبود این اختلال کمک میکند. استفاده از داروهای ضد افسردگی در درمان دورهٔ افسردگی میتواند مؤثر باشد امّا در تحریک دورهٔ شیدایی نقش دارد. درمان دوره افسردگی اغلب دشوار است. درمان با الکتروشوکث نیز یکی از روشهای مؤثر درمان اختلال افسردگی عمده، شیدایی و روان ‌گسیختگی کاتاتونی است.

فراتر از نوسان خلقی

اکثر افراد به دانش عموم در مورد اختلال دوقطبی بسنده کرده، و آن را فقط یک بیماری که در یک طرف افسردگی و از طرفی دیگر مانیا ذهن شخص بیمار را از آن خود میکند میدانند؛ در حالی که مطالعات چیز دیگری را نشان میدهد. تناوب میان دو حالت افسردگی و مانیا مشکلات قابل توجهی را در محل کار، زندگی اجتماعی، تحصیل و خانواده در زندگی فرد مبتلا ایجاد میکند. بعضی از کارهای روزانه از جمله تصمیم گیریهای جزئی یا مهم، انجام فعالیتهای روزمره، انجام وظایف شغلی یا تکالیف درسی و تحصیلی و رفتار فرد در اجتماع، به ‌شدت تحت ‌تأثیر بیماری میباشند.

علائم و نشانه ها

اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی سال‌ های اوج شروع اختلال دوقطبی است. این بیماری با دوره های متناوب از مانیا و افسردگی، با عدم وجود علائم در میان مشخص میشود. در طول این دوره ها، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، اختلال در خلق و خوی طبیعی، فعالیتهای روانی حرکتی (فعالیت بدنی که تحت تأثیر خلق و خوی قرار دارد) مانند: بی ‌قراری مداوم در طی دورهٔ مانیا یا اختلال و کند شدن ساعت بدن و ادراک در طی دورهٔ افسردگی از خود نشان میدهند. شیدایی میتواند در سطوح متفاوتی از نوسان خلقی، اعم از سرخوشی گرفته که با «شیدایی کلاسیک» مرتبط است؛ تا ملال و تحریک پذیری خود را نشان دهد. علائم روان پریشی مانند هذیان گویی یا توهم در هر دو دورهٔ مانیا و افسردگی ممکن است رخ دهد؛ ماهیت آن با روحیهٔ غالب فرد بیمار مرتبط است.

دوره شیدایی:

دوره شیدایی (مانیا) مشخصه تشخیص اختلال دوقطبی است. این بیماری با توجه به مدت این دوره طبقه‌ بندی میشود. بیماران مبتلا حالاتی نظیر سرخوشی، افزایش اعتماد به ‌نفس، افزایش انرژی و فعالیت، حس بی ‌قراری و افکار پراکنده یا افکار مسابقه‌ ای افزایش میل به رسیدن به هدف، بی‌ خوابی و بی اشتهایی شدید و افزایش شدید میل جنسی را تجربه میکنند و ممکن است ناگهان از اوج شادی و خوشحالی به اوج غم و اندوه فروروند و ارتباطی بین خُلق بیمار و آنچه واقعاً در زندگی او رخ میدهد وجود ندارد. دوره شیدایی میتواند شدت مختلفی از شیدایی خفیف (نیمه-شیدایی) تا شیدایی کامل با علائم جنون ‌آمیز نظیر توهم خود بزرگ ‌بینی یا روان ‌پریشی، داشته باشد. در این دوره تمرکز کاهش پیدا میکند و بیمار توهم خود بزرگ ‌بینی پیدا میکند. قضاوت بیمار ممکن است مختل شود و دست به ولخرجی‌های غیرمعمول یا رفتارهای غیرطبیعی بزند.

برخی از علائم و نشانه های این بیماری شامل موارد زیر میشود:

• بی ‌قراری، افزایش انرژی و میزان فعالیت

• خلق خیلی بالا و احساس نشاط شدید همراه با احساس خود بزرگ ‌بینی

• احساس خشم و پرخاشگری

• انتقاد ناپذیری

• تحریک ‌پذیری

• پرحرفی و صحبت کردن فشرده، مسابقه افکار، پریدن از موضوعی به موضوع دیگر به طور غیر معمول

• عدم توانایی برای تمرکز، حواس ‌پرتی

• کاهش نیاز به خواب

• کاهش قابل توجه اشتها

• اعتقادات غیر واقعی در مورد توانمندی‌ ها و قدرت فرد همانند افزایش اعتماد به ‌نفس و حرمت نفس

• قضاوت ضعیف

• ولخرجی و خریدهای بی‌ مورد

• افزایش تمایلات جنسی

• سوء مصرف داروها و مواد مخدر، الکل و داروهای محرک

• رفتارهای اغواگرانه و پرخطر مانند رابطه جنسی پرخطر، قمار و انجام دیگر کارهای پرریسک، رفتار مداخله ‌جویانه، و پرخاشگرانه

دوره نیمه ‌شیدایی

دوره نیمه‌ شیدایی همان دوره شیدایی با شدت کمتر است که در آن علائم جنون و خود بزرگ ‌بینی وجود ندارد. بسیاری از بیماران در دوره نیمه‌ شیدایی فعال‌تر از حالت عادی هستند، در حالی که بیماران در دوره شیدایی به دلیل کاهش تمرکز در فعالیتهای خود دچار مشکل میشوند. خلاقیت در بعضی بیماران نیمه‌ شیدا افزایش پیدا میکند. بسیاری از بیماران علائم هایپرسکسولیته (افزایش فعالیت جنسی) را نشان میدهد. دوره نیمه‌ شیدایی ویژگی اختلال دوقطبی نوع دوم و اختلال خلق ادواری است اما میتواند در اختلال روان ‌گسیختگی عاطفی (اختلال اسکیزوافکتیو) نیز ظاهر شود. نیمه شیدایی ویژگی اختلال دوقطبی نوع اول نیز هست و زمانی رخ میدهد که خلق بیمار بین وضعیت‌ های عادی و شیدایی نوسان میکند.

افسردگی میتواند قبل یا بعد از دوره شیدایی در این بیماران ایجاد شود. درصد کمی از بیماران، که شامل افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع یک میشود ممکن است بسیار کمتر افسردگی را تجربه کنند.

علائم افسردگی شامل موارد زیر میباشد:

• احساس غم، تنهایی

• پوچی و نا امیدی

• خستگی مفرط

• فقدان علاقه در انجام کارهای معمول فرد

• کاهش اعتماد به نفس و حرمت نفس

• افکار خودکشی

• اختلال در تمرکز و حافظه

دوره خلق ترکیبی

خلق ترکیبی یا (Mixed State) وضعیتی است که در آن هر دو علائم شیدایی و افسردگی به طور هم ‌زمان بروز میکنند (مثلاً تحریک ‌پذیری، اضطراب، خستگی، احساس گناه، پرخاشگری، تفکرات خودکشی، صحبت بی ‌وقفه و خشم). از آنجایی که در تمامی موارد اختلال دوقطبی میان افسردگی و مانیا تناوب دیده میشود، بیش از نیمی از افراد مبتلا این حالت را تجربه میکنند. برای مثال افراد مبتلا برخی علائم شیدایی را در یک دوره افسردگی کامل تجربه میکنند برای نمونه، حالت گریه های بی ‌دلیل در وضعیت شیدایی یا تفکرات سریع در وضعیت افسردگی است. حالتهای ترکیبی معمولاً خطرناکترین دوره در بیماریهای خلقی هستند زیرا رفتارهایی مانند سوء مصرف مواد، احتمال حمله پَنیک یا وحشت زدگی و اقدام به خودکشی تا حد زیادی افزایش پیدا میکنند.

معمولاً اختلال دوقطبی به زیردسته های زیر طبقه‌بندی میشود:

• اختلال دوقطبی نوع اول: اختلال دوقطبی نوع اول به انگلیسی (Bipolar I disorder) تجربه حداقل یک دوره شیدایی و دوره های شیدایی کامل. وجود دوره افسردگی شدید بسیار نادر یا کم میباشد یا دوره نیمه‌ شیدایی برای تشخیص بیماری الزامی نیست اما گاهی اوقات زیر نظر قرار گرفته میشوند.

• اختلال دوقطبی نوع دوم: اختلال دوقطبی نوع دوم به انگلیسی (Bipolar II disorder) عدم وجود دوره شیدایی کامل، وجود حداقل یک دوره نیمه‌ شیدایی کامل (دوره ای که ضعیف تر از شیدایی میباشد) و تجربه دوره افسردگی اساسی با دوام حداقل دو هفته.

• اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمی): اختلال خلق ادواری یا سیکلوتایمی به انگلیسی (Cyclothymia) دوره های نیمه شیدایی همراه با دوره هایی از افسردگی که به اندازه افسردگی اساسی نباشند.

اختلال دوقطبی پیش رونده یا تناوب سریع

بیشتر افرادی که دارای اختلال دوقطبی تشخیص داده میشوند، دارای تعداد دوره، به متوسط ۰٫۴ تا ۰٫۷ در سال، با طول سه تا شش ماه هستند. تناوب سریع به افرادی اطلاق میشود که بیشتر از سه دوره در سال را تجربه میکنند. بخش قابل توجهی از بیماران دوقطبی شامل این عنوان میشوند. در برخی منابع عناوین تناوب بسیار سریع و تناوب به شدت سریع یا تناوب بسیار بسیار سریع تعریف شده ‌اند. یک تعریف از تناوب بسیار بسیار سریع، تغییر خلق در طول بازه ۲۴ تا ۴۸ ساعت است.

پرسش‌نامه هایی برای بررسی احتمال ابتلا

پرسش‌نامه اختلال خلقی (MDQ) : پرسش‌ نامه ای است که برای بررسی «احتمال» ابتلای هر فرد به اختلال دوقطبی به کار میرود. بر اساس پژوهش انجام شده در ایران، به دست آوردن نمره ۵ یا بیشتر در این پرسش نامه، احتمال ابتلا را نشان میدهد؛ ولی نکته مهم آن است که این پرسش ‌نامه اصلاً برای اطمینان از ابتلا کافی نیست و نیاز به بررسی تشخیصی توسط روان ‌پزشک قطعاً وجود دارد.

مقیاس تشخیصی طیف دوقطبی (BSDS) : پرسش‌ نامه ای است که برای بررسی «احتمال» ابتلای هر فرد به اختلال دوقطبی به کار میرود. بر اساس پژوهش انجام شده در ایران، به دست آوردن نمره ۱۴ یا بیشتر در این پرسش ‌نامه، احتمال ابتلا را نشان میدهد؛ ولی نکته مهم آن است که این پرسش ‌نامه اصلاً برای اطمینان از ابتلا کافی نیست و نیاز به بررسی تشخیصی توسط روان ‌پزشک قطعاً وجود دارد.

علل پیدایش:

اگرچه دلیل قطعی برای این اختلالات هنوز شناخته نشده ‌است، اما محققان بر این باورند که اختلالات دوقطبی منشأ ارثی دارد و ترکیب ژنتیکی افراد بیشتر از تربیت آنها در این اختلالات مؤثر است. ممکن است مشکل فیزیکی در قسمتی از مغز که کنترل حالات روانی را به عهده دارد عامل این اختلالات باشد. به این دلیل است که این اختلالات با دارو قابل کنترل هستند. همچنین نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس یا بیماری به وجود بیایند.

عوامل خطرساز:

عواملی که ممکن است ریسک گسترش یک اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به عنوان یک تحریک ‌کننده برای اولین دوره این اختلال عمل کنند، شامل این موارد میشوند:

• داشتن بستگان درجه اول مبتلا به اختلال دوقطبی مانند والدین یا خواهر و برادر

• دوره هایی از تجربه استرس بسیار زیاد

• سوء استفاده دارو یا الکل

• تغییرات اساسی زندگی از قبیل مرگ کسی که دوستش داریم یا دیگر تجربه های شوک آور

مدیریت

گرچه لیتیوم مؤثرترین تثبیت ‌کننده است، اما داروهای دیگری نیز وجود دارد.

سدیم والپروات که یک ضد تشنج است. اما هنوز شواهد کافی وجود ندارد که سدیم والپروات به اندازه لیتیوم مؤثر باشد. این دارو نباید برای خانمها در سنین باروری تجویز شود.

کاربامازپین اثر کمتری داشته و کمتر برای اختلالات دو قطبی استفاده میشود. اما اگر برای شما مناسب است نیازی به تغییر آن نیست.

داروهای ضد جنون جدید (مثل اولانزاپین) نیز میتواند به عنوان تثبیت‌کننده استفاده شود.

علاوه بر دارو درمانی روشهای درمانی دیگری مبتی بر علم روانشناسی و روان درمانی برای درمان بیماری دو قطبی نیز وجود دارد که از جمله آنها میتوان به روان درمانی، رفتار درمانی شناختی (CBT) اشاره داشت. همچنین خانواده درمانی در بهبود و تثبیت این بیماری تأثیر بسزایی دارد.

اگر شما اختلال دوقطبی دارید، همچنین ممکن است شرایط سلامتی خاصی داشته باشید که قبل یا بعد از تشخیص اختلال دوقطبی تشخیص داده شده باشند. چنین شرایطی نیاز به تشخیص و درمان دارند، زیرا آنها ممکن است اختلال دوقطبی را بدتر کنند یا اثربخشی درمان را کمتر کنند. این شرایط پزشکی خاص شامل این موارد میشود:

• اختلالات اضطرابی. مثال‌های این اختلال شامل اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال اضطراب فراگیر میشود.

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD). بعضی از افرادی که مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستند، دارای اختلال دوقطبی هم هستند.

• اختلال کم توجهی، بیش فعالی (ADHD). اختلال کم توجهی، بیش فعالی علایمی دارد که با اختلال دوقطبی همپوشی دارد. به همین دلیل، تمیز اختلال دوقطبی از اختلال کم توجهی- بیش فعالی دشوار است. گاهی اوقات یکی با دیگری اشتباه گرفته میشود. در بعضی موارد، یک شخص ممکن است با هر دو اختلال تشخیص داده شود.

• اعتیاد یا سوء مصرف مواد. بسیاری از افرادی که مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، همچنین ممکن است مشکلات الکلی، تنباکویی و دارویی داشته باشند. داروها و الکل ممکن است که ظاهراً علایم را خفیف کنند، اما در واقعیت افسردگی یا مانیا را تحریک، طولانی‌تر یا بدتر میکنند.

مشکلات سلامت فیزیکی. افرادی که مبتلا به اختلال دوقطبی هستند به احتمال بیشتری مشکلات سلامتی خاص دیگری از قبیل بیماری قلبی، مشکلات تیروئید یا چاقی دارند.

روز جهانی اختلال دوقطبی

روز جهانی اختلال دو قطبی (World Bipolar Day) هر ساله در ۳۰ مارس برابر با ۱۰ فروردین گرامی داشته میشود. نام‌ گذاری ۳۰ مارس برای روز جهانی دو قطبی (WBD) نخستین بار از سوی شبکهٔ آسیایی اختلال دو قطبی (ANBD)، بنیاد جهانی دو قطبی (IBFP) و جامعه جهانی دو قطبی (ISBD) انجام شد. ونگوگ که خود مبتلا به دوقطبی بود در این روز متولد شده ‌است و به همین دلیل این روز را برای این مناسبت انتخاب کرده اند.

یادداشت: نوعی سندرم است که شخص مبتلا به آن دچار اختلالات حرکتی شده و گاهی تا مدتی طولانی بدون حرکت یا صحبت کردن ثابت مانده و در برخی موارد دیگر افراد حرکات هیجانی یا بیش ‌فعال از خود نشان میدهند.