برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)
ارسال شده توسط safari2021 4 سال پیش

⚠️ گزارش تخلف

تاریخ ایجاد: ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵

تاریخ تصویب: ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵ (روز پذیرش)

روز اجرا: ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶

جای ایجاد سند: وین، اتریش

آرمان: پروتکل الحاقی آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به انگلیسی: Joint Comprehensive Plan of Action یا به ‌اختصار برجام که توافق جامع و نهایی هسته ‌ای وین و در غرب توافق هسته ‌ای ایران یا توافق ایران نیز نامیده میشود، در راستای توافق بر سر برنامه هسته ‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته ‌ای لوزان، در سه ‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا به علاوه آلمان) بسته شد.

مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک دربارهٔ برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ آغاز شد و به مدت ۲۰ ماه کشورها درگیر مذاکره بودند که در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته ای لوزان شکل گرفت.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع میکند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دو سوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش میدهد. ایران هم موافقت کرده است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷ درصد غنی‌ سازی نکند یا تأسیسات غنی‌ سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب ‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیتهای غنی‌ سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده میکند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاحهای اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافقنامه توسط ایران، آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی (IAEA) باید به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم داشته باشد. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریمهای علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریمهای ثانویه ایالات متحده بیرون خواهد آمد.

این دور از مذاکرات برنامه هسته ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئتهای کارشناسی دو طرف آغاز شد. ضرب ‌الاجل تعیین‌ شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ ام ژوئن بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید شد.

در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی، دونالد ترامپ رئیس ‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریمها به صورت گذشته را اعلام کرد.

در شب ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت حسن روحانی نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه‌ ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.

روز شنبه ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در سخنانی گفت: ما ماشهٔ بازگشت فوری تحریمها را کشیده ‌ایم؛ تا تقریباً تمام تحریمهای سازمان ملل علیه ایران برگردد.

پیشینه

مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ طبق ستون سوم پیمان نامه جهانی منع گسترش سلاحهای هسته ای به منظور اطمینان قدرتهای جهانی از عدم تولید و توسعه سلاحهای هسته ای توسط ایران و اطمینان ایران از حق خود برای غنی‌ سازی سوخت صلح‌ آمیز هسته ای برای اهداف غیرنظامی در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) آغاز شد. در طول مذاکرات ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر سازمانها تحریمهایی را علیه ایران تحمیل کردند، که رئیس ‌جمهور حسن روحانی آن را جنایت علیه بشریت عنوان کرد.

مدتی به نظر میرسید که مرزها و خطوط قرمز شفاف شده باشند. در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۳ ایران روحانی انتخاب شد کسی که رسانه های غربی او را از نظر سیاسی میانه رو توصیف کرده اند.

پس از چندین دوره مذاکرات، در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ (۳ آذر ۱۳۹۲)، توافق موقت ژنو بر سر برنامه هسته ای ایران بین ایران و کشورهای ۱+۵ در ژنو سوئیس امضاء شد. همانطور که کشورها روی یک توافق بلند مدت کار میکردند، این موضوع با متوقف شدن بخش‌هایی از برنامه هسته ای ایران در عوض کاهش تحریمهای اقتصادی علیه ایران همراه بود. تنظیم و پیاده سازی توافق از ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴ شروع شد. بیشترین تمرکز مذاکرات محدودیتها روی تأسیسات هسته ای کلیدی ایران بود: رآکتور آب سنگین IR-40 اراک و کارخانه تولید (که در دست ساخت بود، اما همانطور که ایران به عنوان بخشی از توافق موقت ژنو در نوامبر ۲۰۱۳ مبنی بر عدم سوختگیری رآکتور موافقت کرد هرگز اجرایی نشد)، نیروگاه اتمی بوشهر، معدن اورانیوم گچین، مرکز هسته ای فردو، کارخانه تبدیل اورانیوم اصفهان، کارخانه غنی‌ سازی اورانیوم نطنز و مجتمع توسعه و تحقیقات نظامی پارچین.

این توافق پایانی بر ۱۲ سال مذاکرات ایران با قدرتهای جهانی بر سر مسئله خطر تولید سلاح اتمی است. با مسئولیت حسن روحانی در مهر ۱۳۸۲ آغاز و در تیر ۱۳۹۴ با مسئولیت محمد جواد ظریف و در دولت روحانی با توافق جامع به پایان میرسد.

بیانیه نهایی

سرانجام پس از بیست و دو ماه مذاکرهٔ دولت روحانی، محمد جواد ظریف به همراه تیم مذاکره کننده ایرانی بعد از ۱۷ روز مذاکره فشرده، سه شنبه ۱۴ ژوئیه (۲۳ تیرماه) در وین پایتخت اتریش موفق به دستیابی به یک توافق جامع و نهایی با گروه ۱+۵، بر سر آینده برنامه هسته ای ایران شدند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در یک نشست رسمی در مقابل رسانه ها در وین با خواندن بیانیه ای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هسته ای ایران به دست آمده است.

امضا کنندگان:

• آلمان: فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه آلمان

• اتحادیه اروپا: فدریکا موگرینی، نماینده ارشد امور خارجه و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا

• ایران: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران

• روسیه: سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه

• بریتانیا: فیلیپ هموند، وزیر امور خارجه بریتانیا

• ایالات متحده آمریکا: جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا

• فرانسه: لوران فابیوس،وزیر امور خارجه فرانسه

• چین: وانگ یی، وزیر امور خارجهٔ جمهوری خلق چین

مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ۱۰۹ صفحه و ۵ ضمیمه میرسد. برخی از مهمترین بندهای این توافقنامه به قرار زیر است:

انرژی هسته ای:

ایران به یاری «گروه کار» (اتحادیه اروپا+۳ متشکل از فرانسه، آلمان، انگلستان و شاید برخی کشورهای دیگر) رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را بر اساس یک طرح مورد پذیرش این گروه و در جهت حمایت از اهداف صلح جویانه و تحقیقاتی در زمینه تولید انرژی هسته ای، نوین سازی و بهینه سازی خواهند کرد. اما این یاری رسانی در جهت کاهش تولید پلوتونیم مورد نیاز برای ساخت جنگ افزار هسته ای صورت خواهد پذیرفت. نیروی سانتریفوژ تازه طراحی شده فراتر از ۲۰ مگاوات افزایش نخواهد یافت. کشورهای عضو گروه کار، ایران را در زمینه ساخت زمان بندی شده مجموعه اراک حمایت نموده و اسباب تسهیل انجام آن را فراهم خواهند نمود. تمامی سوخت هسته ای مصرف شده از کشور ایران خارج خواهد شد. همچنین تمامی آب سنگین مازاد نیاز سانتریفوژ تازه طراحی شده، برای فروش در بازارهای جهانی آماده خواهد شد. ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت در زمینه بازیافت هسته ای به تحقیق و توسعه بپردازد. همچنین در طول این مدت ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه سانتریفوژ آب سنگین تازه ای ایجاد نموده یا در زمینه متراکم سازی آب سنگین فعالیتی داشته باشد.

ذخیره فعلی اورانیوم غنی شده با غلظت پایین در اختیار ایران با یک کاهش ۹۸ درصدی از ۱۰٬۰۰۰ کیلوگرم به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش می باید. این کاهش به مدت ۱۵ سال پابرجا باقی خواهد ماند. همچنین در این مدت ایران مجاز خواهد بود اورانیوم را تنها به میزان ۳٫۶۷٪ غنی‌ سازی کند؛ میزانی که تنها برای بهره برداری صلح‌ آمیز از انرژی هسته ای و تحقیقات در این زمینه مناسب است و نه ساخت هیچگونه جنگ افزار هسته ای. این یک «کاهش بسیار» در زمینه فعالیتهای هسته ای ایران به حساب می آید؛ چراکه پیش از به نتیجه رسیدن برجام، ایران موفق شده بود اورانیوم را به میزان ۲۰٪ غنی‌ سازی نماید.

ایران، کمینه ای به میزان دو سوم از شمار سانتریفوژ‌هایش (سانتریفوژ به ماشینی مخروطی شکل گفته میشود که در چرخه تولید انرژی هسته ای، امکان غنی‌ سازی اورانیوم را فراهم می آورد) را از ۱۹٬۰۰۰ عدد (که ۱۰٬۰۰۰ تای آن در حال فعالیت بوده اند) به ۶٬۰۱۴ عدد کاهش خواهد داد که از این میزان تنها ۵٬۰۶۰ تای آن اجازه غنی‌ سازی اورانیوم در طی مدت ۱۰ سال پس از اجرای برجام را خواهند داشت. تمامی گنجایش غنی‌ سازی اورانیوم ایران (یعنی تمامی ۵٬۰۶۰ سانتریفوژ مجاز) تنها در تأسیسات نطنز اجازه کار خواهند داشت. سانتریفوژ‌های مجاز به کار در تأسیسات نطنز از نوع IR-1 خواهند بود. سانتریفوژ‌های IR-1 نخستین نسل قدیمی ترین نوع از سانتریفوژ‌های ساخت ایران هستند که سرعت پایین تری در مقایسه با دیگر سانتریفوژ‌ها دارند. ایران میبایست از به کارگیری سانتریفوژ‌های نوع IR-2M پیشرفته خود صرف نظر کند. حق مالکیت سانتریفوژ‌های پیشرفته نوع IR-2M برای ایران محفوظ خواهد بود اما این سانتریفوژ‌ها به انباری در ایران تحت نظارت آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای فرستاده شده و در آنجا نگهداری خواهند شد.

ایران، فعالیتهای مرکز هسته ای فردو در زمینه غنی‌ سازی اورانیوم و همچنین تحقیق و توسعه در این خصوص را به مدت ۱۵ سال متوقف خواهد نمود و آن را به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک، انرژی هسته ای و فناوریهای مرتبط تغییر کاربری خواهد داد. مرکز تحقیقاتی فردو اجازه خواهد داشت شمار ۱٬۰۴۴ سانتریفوژ از نوع IR-1 را در ۶ آبشار واقع در یکی از جناحهای این مرکز نگهداری نماید. «۲ آبشار از شمار ۶ آبشار اشاره شده، با تغییر کاربری و سازه، بدون اورانیوم خواهند چرخید» تا ایزوتوپ پرتوزای مورد نیاز برای امور پزشکی، کشاورزی، صنعتی و پژوهشهای علمی را فراهم نمایند. «۴ آبشار دیگر و سازه های مرتبط با آنها بلااستفاده باقی خواهند ماند.» ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه ماده شکافت پذیری را در فردو نگهداری نماید.

ایران به مدت ۱۵ سال اجازه ساخت هیچگونه تأسیسات غنی‌ سازی اورانیوم را نخواهد داشت. همچنین ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت هیچگونه تأسیسات و سانتریفوژ‌های آب سنگین تازه ای ایجاد کرده یا درصدد ذخیره سازی آب سنگین باشد.

ایران میبایست تغییراتی را در تأسیسات غنی‌ سازی اورانیوم خود به انجام برساند. به منظور کاهش تهدید و عمل به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای ایران میبایست تعداد سانتریفوژ‌های موجود در تأسیسات آب سنگین اراک را کاسته و آن مجموعه را به گونه ای بازسازی کند تا مورد پذیرش جامعه جهانی واقع شده و ایران نتواند پلوتونیم مورد نیاز برای ساخت جنگ افزار تولید نماید. مادام که سانتریفوژ اراک در حال کار باشد، تمامی سوخت هسته ای مصرف شده از کشور خارج خواهد شد.

ایران اجازه دارد به مدت ۸ سال به تحقیق و توسعه در زمینه غنی‌ سازی اورانیوم ادامه بدهد اما این امر تنها در تأسیسات نطنز میبایست صورت گیرد. این بدین سبب است که «زمان ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هسته ای» به ۱ سال برسد.

ایران پروتکل الحاقی آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی به توافقنامه را تا زمانی که پایبند ‌اش به این پیمان نامه را لغو نکرده باشد، اجرا خواهد نمود. این بدین معنی است که نظارتهای آژانس حتی پس از اتمام زمان اجرایی برجام ادامه خواهند یافت.

یک برنامه بازرسی جامع اعمال خواهد شد و ایران میبایست به بازرسان آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای اجازه بازرسی از تمامی تأسیسات هسته ای اعلام شده، از جمله تأسیسات نظامی واقع در پارچین را بدهد تا مشخص و تأیید شود که ایران به تعهدات خود در توافقنامه پایبند است و در پی ساخت هیچگونه مواد شکافت پذیر به صورت پنهانی نیست.

آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای یک نظارت چندلایه را «بر زنجیره مواد هسته ای ذخیره شده توسط ایران، کارخانه های تولید اورانیوم و تهیه و تدارک هر گونه فناوری هسته ای توسط ایران اعمال خواهد نمود.» آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای برای تأسیسات هسته ای اعلام شده توسط ایران همچون فردو و نطنز نوعی نظارت «عندالمطالبه» اعمال نموده و محق خواهد بود به صورت مداوم چنین نظارتی را به انجام برساند. این نظارت ممکن است حتی با کمک فناوریهای پایشی صورت گیرد. از جمله این فناوریها میتوان به مهر و موم فیبر نوری بر روی تجهیزاتی که اطلاعات را به صورت الکترونیکی برای آژانس انرژی هسته ای میفرستند، تصویربرداری ماهوار ‌ای فروسرخ به منظور شناسایی تأسیسات هسته ای مخفی، «حس گرهای محیطی با قابلیت شناسایی کوچکترین علامات از ذره های هسته ای» و دوربینهای ثبت کننده پرتوافشانی هسته ای، اشاره کرد. دیگر ابزاری که آژانس انرژی هسته ای به منظور نظارت بر برنامه هسته ای ایران استفاده میکند عبارت است از نوعی نرم افزار رایانه ای به منظور گردآوری اطلاعات و تشخیص فعالیتهای نامتعارف که به گردآوری داده های عظیم از کالاهای وارداتی ایران میپردازد تا آژانس بتواند بر اقلامی با بیش از یک مصرف وارداتی توسط ایران نظارت داشته باشد.

شمار بازرسانی که از سوی آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای به منظور بازرسی از تأسیسات هسته ای ایران در نظر گرفته شده بودند، سه برابر شده و از ۵۰ تن به ۱۵۰ تن افزایش می یابد.

چنانچه بازرسان آژانس در مورد اینکه ایران در یکی از تأسیسات اعلام نشده خود در حال توسعه انرژی هسته ای شک داشته باشند، اجازه دارند درخواست دسترسی به این تأسیسات را بدهند «تا مطمئن شوند هیچگونه مواد هسته ای اعلام نشده ای وجود نداشته باشد و ایران هیچگونه فعالیت هسته ای مغایر با توافقنامه به انجام نرساند.» ایران میتواند درخواست بازرسان آژانس را برای ورود به چنین تأسیساتی قبول کرده یا راه حل دیگری به آژانس ارائه نماید تا نگرانیهای آژانس را برطرف نماید. اگر ایران چنین اجازه ای ندهد، یک روند ۲۴ روزه آغاز میگردد. در طی این روند، ایران و آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای ۱۴ روز فرصت دارند اختلافهایشان را حل کنند. چنانچه موفق نشدند، کمیسیون برجام (هر ۸ کشور عضو) یک هفته فرصت خواهند داشت عامل اصلی درخواست آژانس برای بازرسی را بررسی نمایند. پس از آن بیشترین اعضای کمیسیون (کمینه ۵ از ۸ عضو) به اطلاع ایران خواهند رساند چه فعالیتهایی میبایست در ۳ روز باقیمانده به انجام برساند. قانون رأی بیشترین «بدین معناست که آمریکا و متحدان اروپایی‌اش، انگلیس، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا مجازند بر درخواستشان پافشاری نمایند و ایران، روسیه و چین حق وتو نخواهند داشت.» اگر ایران تن به اجرای تصمیمهای گرفته شده در این ۳ روز ندهد، تحریمها به صورت خودکار دوباره اعمال خواهند شد.

طبق مفاد ذکر شده در بالا "زمان ایران برای فرار" وقت مورد نیاز ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هسته ای اگر این کشور توافقنامه را لغو کند از ۲ تا ۳ ماه به ۱ سال افزایش خواهد یافت و این روند به مدت ۱۰ سال ادامه خواهد داشت.

چکیده ای از تعهدهای ایران در زمینه انرژی هسته ای مندرج در برجام:

گنجایش پیش از برجام سانتریفوژ‌های نصب ‌شده از نوع نسل نخست ۱۹٬۱۳۸ و پس از برجام ۶٬۱۰۴

گنجایش پیش از برجام سانتریفوژ‌های نصب شده از نوع پیشرفته ۱٬۰۳۴ و پس از برجام ۰

زمان مورد نیاز ایران برای فرار از توافق پیش از برجام ۱–۲ ماه و پس از برجام ۱ سال

بهره‌ گیری از سانتریفوژ R&P پیش از برجام غیر اجباری و پس از برجام اجباری

ذخایر اورانیوم غنی ‌شده با غلظت پایین پیش از برجام ۱۹٬۲۱۱ پوند و پس از برجام ۶۴۰ پوند

ذخایر اورانیوم غنی ‌شده با غلظت میانه پیش از برجام ۴۳۰ پوند و پس از برجام ۰ پوند

تحریمها

از جمله ‌بندهایی که در برجام در رابطه با برداشتن تحریمهای ایران آورده شده، به موارد زیر اشاره میشود:

شورای امنیت سازمان ملل متحد طی جلسه ‌ای برجام را تأیید خواهد نمود و تمام مفاد قطعنامه‌ های قبلی خود در خصوص موضوع هسته ای ایران شامل ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) را همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شدهٔ مرتبط با هسته ای توسط ایران که توسط آژانس راستی آزمایی میشوند لغو خواهد کرد.

طبق پیوست دوم این توافق، تحریمهای اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو میشوند. این تحریمها در حوزه های مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی، کشتی سازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هسته ای، فلزات، نرم افزار و تسلیحات میباشند. همچنین نام برخی از شرکتها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هسته ای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد.

سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچگونه تحریم یا اقدامات سختگیرانه دیگری در زمینه انرژی هسته ای علیه ایران وضع نخواهند نمود.

ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریمهای مربوط به انرژی هسته ای ایران (به گونه ای که در ضمیمه ۲ توافقنامه آمده) را پس از آنکه آژانس بین ‌المللی انرژی هسته ای تأیید کرد که ایران گامهای مؤثری برداشته، لغو خواهند نمود.

تحریمهای مربوط به فناوری موشکهای بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریمهای مشابه علیه فروش جنگ افزارهای متعارف به ایران به مدت ۵ سال باقی خواهند ماند.

بر اساس توافقنامه و به مدت ۸ سال پس از اجرایی شدن آن، برخی تحریمهای اتحادیه اروپا علیه برخی شرکتها و افراد ایرانی (همچون قاسم سلیمانی) برداشته خواهند شد.

با این وجود تمامی تحریمهای ایالات متحده آمریکا علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوریهای ساخت موشک و حمایت از وحشت‌ افکنی میشوند، برداشته نخواهد شد. تحریمهای وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا سختگیرانه ‌تر به نظر می آیند چرا که تأثیرات فرامنطقه ‌ای دارند؛ یعنی در سراسر جهان اجرایی هستند. در مقابل، تحریمهای وضع شده از سوی اتحادیه اروپا تنها در این قاره اجرایی هستند.

چنانچه ایران به توافق خود عمل ننماید، یک «راهکار مقابله سریع» به صورت خودکار مقرر خواهد شد که توسط آن، تحریمها دوباره و به سرعت اعمال خواهند شد.

از جمله راهکارهایی که در برجام برای حل اختلاف در نظر گرفته شده است، میتوان به این روند اشاره نمود: چنانچه یکی از اعضای تعهد برجام اعتقاد داشته باشد که عضو دیگر متعهد این توافقنامه به وظایف خود عمل نمیکند، در آن صورت عضو شاکی میتواند شکایت خود را به کمیسیون برجام ارائه نماید. کمیسیون برجام عبارت است از گروهی که به منظور نظارت بر درست اجرا شدن آن ایجاد شده‌ است. اگر عضو شاکی، کشوری غیر از ایران باشد و به شکایتش تا ۳۵ روز پس از ارائه، رسیدگی نشده و رضایتش جلب نگردد، در آن صورت آن کشور مجاز است از این مسئله حل نشده به عنوان بهانه ‌ای برای امتناع از ادامه تعهد به توافقنامه با دیگر اعضای برجام بهره ببرد. البته عضو شاکی میبایست با در جریان قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام دارد که معتقد است که مشکلی که به سبب آن شکایت به وجود آمده، سبب ناکارآمدی توافقنامه شده است. سپس شورای امنیت ۳۰ روز فرصت خواهد داشت راه حلی بیابد تا روند برداشت تحریمها ادامه یابد. در غیر این صورت، تمامی تحریمهای مربوط به انرژی هسته ای شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیش از انعقاد برجام تصویب شده بودند به صورت خودکار دوباره برقرار خواهند شد. تأثیر چنین قانونی آن خواهد بود که اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد (ایالات متحده آمریکا، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه) مجاز خواهند بود هرگونه لغو تحریم که در آن زمان در جریان باشد را وتو کنند، اما هیچ عضوی اجازه نخواهد داشت برقراری خودکار تحریمها را وتو کرده و مانع آن شود. نتیجه آن میشود که راه فرار ایران از برقراری دوباره و خودکار تحریمها در حالی که به تعهدات خود نسبت به برجام عمل نمیکند، به‌طور کلی بسته شود.

دوباره اعمال شدن تحریمها به صورت خودکار «نسبت به قراردادهای منعقده فی‌ ما بین یکی از اعضا با ایران ویا شرکتها و اشخاص ایرانی، پیش از تاریخ اجرایی شدن برجام، عطف به ما سبق نمیگردد؛ بدین شرط که اجرای چنین قراردادها یا به انجام رساندن چنین فعالیتهایی، با برجام و همچنین قطعنامه‌ های پیشین و فعلی تصویب ‌شده توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد مطابقت داشته باشد».

مکانیسم حل اختلاف: همان «سازوکار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرفهای برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌ اند. این دو بند از آنجا که رجوع به آنها میتواند به بازگشت خودکار تحریمهای بین ‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده اند. طبق این دو بند، در صورتی که کشورهای اروپایی ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته ای متهم کنند و تصمیم بگیرند مسئله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند، ایران به عنوان طرف متشاکی ۳۰ روز فرصت خواهد داشت رضایت طرف شاکی (کشورهای اروپایی) را جلب کند. در صورتی که رضایت طرف شاکی جلب نشود، پرونده پس از چند روز به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد. شورای امنیت ظرف یک ماه بعد از دریافت این شکایت بایستی دربارهٔ بازگشت تحریمهای ایران رأی‌ گیری کند، اما کشورهای غربی در مذاکرات برجام ساختار این رأی ‌گیری را به گونه ای تغییر داده ‌اند که امکان وتوی نظر کشورهای غربی دربارهٔ برگرداندن تحریمها علیه ایران به کل از روسیه و چین سلب شده است. در شورای امنیت به جای رأی‌ گیری دربارهٔ «رفع تحریمهای ایران» بر سر «ادامه رفع تحریمهای ایران» رأی ‌گیری میشود؛ این تغییر در عبارت ‌پردازی ابتکار عمل استفاده از حق وتو را عملاً در اختیار طرف غربی قرار میدهد، به این صورت که این طرفها میتوانند از حق وتوی خود استفاده کرده و از تصویب «ادامه لغو تحریمها» جلوگیری کنند. در این حالت، قطعنامه‌ های تحریمی پیشین سازمان ملل متحد علیه ایران احیا خواهند شد.

واکنش‌ها به امضا:

روی اتوبوسی در ایالات متحده با پیامی دربارهٔ برجام. و تصویر آیت الله سید علی خامنه‌ ای به گردش در آمد و پیام این بود: Tanks to the JCPOA Joint (Comprehensive Plan of Action), We’re expecting over $150 Billion dollars to help us fund our global superpower activities. به فارسی یعنی «با تشکر از برنامه جامع اقدام مشترک ما منتظریم که پس از عملی شدن برجام ۱۵۰ میلیارد دلار به دست بیاوریم تا با آن به کارهای ابرقدرت ‌مآبانه ‌مان بپردازیم».

بسیاری از مردم با حضور خیابانی در شهرهای تهران، کرج، بروجرد، بوشهر، سنندج، مشهد، شهرکرد، زنجان، کرمان، اردبیل، سمنان، کرمانشاه، شیراز، یاسوج، بندرعباس، گناوه، بیرجند، یزد، اصفهان، زاهدان، اراک، قزوین، همدان، بجنورد و قم از توافق هسته ای ابراز شادمانی کردند و در تهران شعارهایی مانند «سفیر صلح ایران، تشکر تشکر - روحانی زنده باد، هاشمی پاینده باد - روحانی متشکریم - نیروی انتظامی تشکر، تشکر» و «توافق بعدی ما، حقوق شهروندی ما» در بین مردم داده شد.

سازمان ملل متحد: بان کیمون، دبیرکل سازمان ملل متحد با ابراز خرسندی از توافق گفت: «سازمان ملل متحد آماده است تا به ‌طور کامل در روند اجرای این توافق تاریخی و مهم همکاری داشته باشد».

اتحادیه اروپا: فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که نقشی کلیدی در مذاکرات داشت گفت: «تصمیمهای تاریخی هرگز آسان نیستند. اما به رغم تمام فراز و نشیبها و تأخیرها، امید باعث شد که بر دشواریها فائق شویم».

حسن روحانی، رئیس ‌جمهور وقت ایران با اشاره به نتایج مذاکرات هسته ای، از «حمایتها و هدایتهای» رهبر ایران نسبت به دولت و تیم مذاکرات هسته ای تشکر و ابراز امیدواری کرد این مسئله «حرکتی جدید در مسیر پیشرفت کشور را به وجود بیاورد.» حسن روحانی در نطقی تلویزیونی پس از اعلام توافق از آغاز یک «صفحه جدید» سخن گفت: «مبنای این صفحه جدید این است که حل معضلات در جهان راه‌ های ساده‌ تری هم دارد.» او گفت: «اجرای این توافق آغاز یک امتحان است. اگر این توافق به درستی اجرا شود، میتوان خشتهای دیوار بی ‌اعتمادی را یک به یک برداشت.» روحانی همچنین بار دیگر به فشار تحریمها اذعان کرد: «تحریم کنندگان شرایط سختی را در جامعه به وجود آوردند، هرچند تحریم هرگز موفق نبود».

وزیر امور خارجه محمد جواد ظریف این را یک «رویداد تاریخی» عنوان کرد و گفت: «امروز پایان امید بر سر این مسئله باشد، اما اکنون ما فصل جدیدی از امید را آغاز کرده‌ ایم. اجازه دهید آن را بسازیم».

آیت الله سیدعلی خامنه ‌ای رهبر جمهوری اسلامی، در دیدار با اعضای هیئت دولت از «زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه تیم مذاکره کننده هسته ای» قدردانی کرد. وی در خطبه‌ های عید فطر بر اصول اساسی نظام اسلامی و موضع پیشین در برابر ایالات متحده و حمایت ایران از سوریه و حزب ‌الله تأکید کرد. وی همچنین نسبت به خلف وعده آمریکا هشدار داد و اجرای برجام را مشروط به اجرای شروط ۹ گانه کرد.

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: «امروز مذاکرات هسته ای توفیقی برای ملت ایران داشته و بعد از سالها به نتیجه رسیده‌ است و در این زمینه باید از وزیر خارجه و تیم دولت تشکر کنیم چرا که وقت کافی گذاشته و مسائل را مورد بررسی قرار دادند».

اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران در واکنش به توافق هسته ای گفت: «این پیروزی مرا به یاد فتح خرمشهر و همچنین پیروزی پذیرش قطعنامه انداخت که دنیا در آن مقطع علی ‌رغم همه دشمنیها و حمایتهایی که از صدام میکردند، در بین ‌المللی‌ ترین سازمان جهان بر حق ایران صحه گذاشتند و تأکید کردند».

محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، برجام را فتنه‌ ای هم‌ ردیف جنگ ایران و عراق، پیروزی محمد خاتمی در سال ۷۶ و خیزش اعتراضی سال ۸۸ دانست».

علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی: توافقنامه ژنو نه عسل مصفا و فتح ‌الفتوح است، نه جام زهر و ترکمنچای هسته ای بلکه ورود به میدان مینی است که هنرمندیِ عبور پرافتخار از آن را میطلبد و راه را برای پیروزیهای دیگر هموار میسازد.

ابراهیم آقامحمدی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی: برجام به وسیله مهندسی افکار عمومی و بهتر است بگوییم نوعی فریب افکار عمومی صورت گرفت. برجام باید تضمین دار شود، تضمین واقعی! نه تضمین جان کری. چرا باید زیر بار تعهدی برویم که طرف مقابل در برابر آن تعهدی نمیدهد که بخواهد آن را اجرا کند. در برجام حتی دولت آمریکا را ملزم نکردند که تحریمها را لغو کند. آمریکا دارای ۵۱ ایالت است و جالب آنکه حتی یکی از آنها نیز ملزم به تعلیق تحریم نشده چه رسد به لغو.

احمد توکلی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری ایرانا گفت: «جمع‌ بندی مذاکرات میتواند ۳۰ درصد در طولانی مدت در کاهش هزینه واردات تأثیر بگذارد و از این جهت مثبت است».

علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران در واکنش به توافق هسته ای به خبرگزاری مهر گفت: «بعد از توافق، چند ماه زمان نیاز داریم تا پس از طی مراحل اجرایی از سوی ایران و غرب، آثار برداشته شدن تحریمها به‌ طور کامل خود را نشان دهد، این در حالی است که مردم خسته از فشارهای چند سال اخیر، انتظار دارند به سرعت مشکلات اقتصادی کشور مرتفع شود».

غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی، نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی با اشاره به توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵ خطاب به «تندروها و دلواپسان» گفت: «از نتایج این مذاکرات درس عبرت بگیرید و از ظریف و تیم مذاکره کننده هسته ای عذرخواهی کنید».

سعید جلیلی، مذاکره کننده اسبق هسته ای ایران، در نشست کمیسیون بررسی برجام که در مجلس شورای اسلامی برگزاری شد، مدعی شد که در تنظیم سند این توافق هسته ای و اسناد ضمیمه آن، از ۱۰۰ حق مسلم ایران صرف نظر شده است و این توافق و قطعنامه شورای امنیت پیرو آن، ناقض خطوط قرمز ترسیم ‌شده در ایران است.

عباسعلی منصوری آرانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به خبرگزاری مهر گفت: «فعلاً باید متن اصلی و ضمائم آن را ببینیم تا بتوانیم قضاوت کنیم که توافق چگونه انجام شده است».

ایالات متحده آمریکا:

باراک اوباما بلافاصله پس از اعلام توافق در وین، در نطقی تلویزیونی نتایج را ستود. او گفت: «امروز با مذاکره منطقی و قدرتمندانه جلوی گسترش سلاح هسته ای را در خاورمیانه گرفتیم. این توافق تمام راه ‌های رسیدن احتمالی ایران به سلاح اتمی را بسته ‌است.» او باز هم تأکید کرد که «بدون این توافق خاورمیانه با خطر یک جنگ جدید روبرو می‌شد».

جان کری، وزیر خارجه آمریکا که گفته شد اکنون رکورد زمانی تلاش برای گشودن یک گره سیاست خارجی را با استقرار طولانی در وین ثبت کرده است، از دولت و وزیر خارجه ایران تشکر کرده است. او گفت: «می‌خواهم احترام عمیق خود را نسبت به رویکرد جدی و سازنده نمایندگان ایران در مذاکرات ابراز کنم.» آقای کری همتای ایرانی خود را مذاکره کننده ‌ای «سرسخت، حرفه ‌ای و وطن ‌پرست» توصیف کرد و گفت که حتی وقتی کار مذاکرات سخت میشد، جلسات را با لبخند به پایان میبرده‌ است. مقامات آمریکایی گفتند در نشست نهایی مذاکره کنندگان در وین، کری سخنرانی پر احساسی را بیان کرد. کری که سابقه حضور در جنگ ویتنام را داشت، در این جلسه گفت: «زمانی که ۲۲ ساله بودم، به جنگ رفتم.» وی با گفتن این جمله، اندکی بغض کرد ولی بعد کنترل خود را به دست آورد و اینگونه ادامه داد: «من به جنگ رفتم و این مسئله برایم مشخص شد که دیگر هیچگاه وارد هیچ جنگی نخواهم شد».

وندی شرمن از مذاکره کنندگان ارشد آمریکایی گفت این اظهارات کری همه حاضرین را تحت تأثیر قرار داد. شرمن افزود: «دلیل همه اینها نیز این است که تلاش شود این مسائل از طریق دیپلماسی و ابزارهای صلح‌ آمیز حل و فصل شود. این صحنه به اندازه ‌ای تأثیرگذار بود که همه افراد حاضر در آن اتاق کوچک، از جمله هیئت ایرانی، وی را تشویق کردند و اشک در چشمان همه حلقه زد».

نانسی پلوسی، رهبر اقلیت دموکرات در مجلس سنای آمریکا توافق اتمی با ایران را یک توافق تاریخی و «محصول سال‌های رهبری سخت، شجاعانه و با دید باز» توصیف کرد.

جب بوش، فرماندار سابق فلوریدا و برادر رئیس ‌جمهور سابق آمریکا که در نظرسنجیها از بقیه نامزدهای جمهوریخواه پیش است این توافق را «خطرناک، بسیار ناقص و کوته‌ بینانه» توصیف کرده است.

مارکو روبیو، دیگر نامزد جمهوری‌خواه از نمایندگان کنگره خواست توافق ایران را رد کنند. رئیس ‌جمهور آمریکا هشدار داده در صورت رد شدن توافق در کنگره این تصمیم را وتو خواهد کرد. برای بی‌ اثر شدن حق وتوی رئیس ‌جمهور، رأی دو سوم نمایندگان هر دو مجلس سنا و نمایندگان لازم است.

جان بینر، رئیس ‌جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا، توافق هسته ای با ایران را «خطرناک» توصیف کرد.

میچ مکانل، رهبر اکثریت جمهوریخواه سنای آمریکا گفت که سنا توافق با ایران را به دقت مورد بررسی قرار خواهد داد تا ببیند آیا برای آمریکا و متحدانش امنیت بیشتری تأمین میکند یا نه. سناتور مک ‌کانل اذعان کرده که حتی اگر کنگره توافق هسته ای ایران را رد کند، خنثی کردن وتوی باراک اوباما کار سختی خواهد بود.

آلمان: آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان از توافق هسته ای با ایران به عنوان یک «موفقیت مهم» استقبال کرد و از تمام طرفها خواست تا هر چه سریع تر این توافق را اجرا کنند.

بریتانیا: دیوید کامرون، نخست‌ وزیر بریتانیا توافق با ایران را تاریخی دانست و گفت: «این توافق ایران را از دستیابی به سلاح اتمی دور نگاه میدارد و کمک میکند دنیا محل امن تری باشد».

فرانسه: فرانسوا اولاند، رئیس ‌جمهوری فرانسه، ضمن ابراز خرسندی از توافق ایران و شش قدرت جهانی به خبرگزاری فرانسه گفت که «جهان با این توافق پیشروی خواهد کرد.» وزیر امور خارجه فرانسه گفت که انتظار میرود قطعنامه شورای امنیت در تأیید توافق به دست آمده در وین «ظرف چند روز» صادر شود.

چین: وانگ ئی، وزیر امور خارجه چین به رویترز گفت: «توافق هسته ای ایران نشان میدهد که دنیا میتواند با استفاده از مذاکره مشکلات مختلف را حل کند».

روسیه: سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه ابراز امیدواری کرد که توافق اتمی با ایران باعث شود تا آمریکا طرح گسترش سپر دفاع موشکی در اروپا را دنبال نکند. سرگئی لاوروف گفت که باراک اوباما در سال ۲۰۰۹ گفته بود که اگر برنامه هسته ای ایران با موفقیت حل و فصل شود، برنامه استقرار سپر موشکی در اروپا لغو خواهد شد و افزود که «ما این موضوع را به همکاران آمریکایی خود یادآور شدیم.» عدم حضور وزیر امورخارجه روسیه در روز ۱۴ ژوئیه در مقابل پرچم کشورش توسط برخی این گونه عنوان شد که به دلیل یک موضوع فوری با اجازه تیم مذاکره کننده وین را ترک کرده است اما با توجه به مسائل اروپای شرقی با اروپای غربی و مرکزی این موضوع در لحظات آغازین مراسم آن روز به نظر مشکوک به نوعی اعتراض بود و شبکه خبری بی‌بی‌سی در پخش زنده نیز به این موضوع اشاره کرد.

عربستان سعودی: با در نظر گرفتن همسایگی ایران، عربستان سعودی امیدوار است که روابط بهتری بر اساس حسن همجواری با ایران و عدم دخالت در امور داخلی برقرار کند.

مصر: وزارت امور خارجه مصر اعلام کرد: «توافق ایران و کشورهای غربی میتواند از مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه جلوگیری کند».

عمان: اولین کشور حاشیه خلیج فارس بود که از توافق هسته ای ایران و کشورهای پنج به‌ علاوه یک استقبال کرد. بدر بوسعیدی، دبیرکل وزارت امور خارجه عمان در توییتر خود توافق برد برد را تبریک گفت.

افغانستان: محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری اسلامی افغانستان هم از توافق هسته ای میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ۱+۵ استقبال کرد.

سوریه: بشار اسد، رئیس ‌جمهوری سوریه در پیامهای جداگانه ‌ای برای آیت الله سید علی خامنه‌ ای و حسن روحانی دستیابی به توافق هسته ای با گروه ۱+۵ را به آنان تبریک گفته و آنرا «دستاوردی تاریخی» و «پیروزی عظیم» توصیف کرده است. او گفته ‌است که این توافق و پایان تحریمها، نقطه عطفی در تاریخ ایران است. وزارت خارجه سوریه هم در بیانیه ای، توافق هسته ای را دستاوردی مهم برای ایران دانسته‌ است.

اسرائیل: بنیامین نتانیاهو، صریحترین منتقد توافق جاری گفت: «ایران بعد از ده سال (با پایان دوره محدودیتها) قادر خواهد بود بمبهای اتمی متعدد تولید کند.» صبح سه شنبه در حالیکه هنوز متن توافق هسته ای ایران و ۱+۵ منتشر نشده بود، بنیامین نتانیاهو در واکنش به این توافق گفت: «برای ایران راهی مطمئن به سوی اسلحه هسته ای گشوده شده و بسیاری از موانع ایجاد شده در این مسیر برداشته خواهد شد. ایران میلیاردها دلار پولش را دریافت خواهد کرد تا سیاست ترور و تهاجم خود در منطقه و جهان را دنبال کند».

کانادا: راب نیکولسون، وزیر خارجه کانادا اظهار نظر کرد: «ایران به دلیل جاه‌ طلبی‌های هسته ای رژیم، ادامه حمایتش از تروریسم، درخواستهای مکررش برای نابودی اسرائیل و بی‌ توجهی به حقوق ابتدایی بشر، همچنان یک تهدید جدی برای صلح و امنیت بین ‌المللی است».

گامهای بعدی:

انضمام به قوانین بین ‌المللی با تصویب قطعنامهٔ شورای امنیت

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت:

طبق برجام، این توافق رسماً مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت و آن را با گنجانیدن در حقوق بین‌الملل قانوناً الزام ‌آور ساخت.

سامانتا پاور سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، بلافاصله پس از این رأی ‌گیری به شورای امنیت گفت که کاستن از تحریمها تنها زمانی شروع خواهد شد که ایران الزامات خود را به طرز تأیید شده‌ ای به جا آورده باشد، و نیز ایران را به «رها کردن فوری همهٔ آمریکاییان به ناحق بازداشت شده» فراخواند و مشخصاً از امیر میرزایی حکمتی، سعید عابدینی، و جیسون رضاییان، که در ایران زندانی بودند و رابرت لوینسون، که در ایران مفقود شده، نام برد.

تأیید اتحادیهٔ اروپا

همان روز که قطعنامه توسط شورای امنیت تصویب شد، اتحادیهٔ اروپا از طریق رأی ‌گیری در جلسهٔ شورای امور خارجی (گروه وزرای امور خارجهٔ اتحادیهٔ اروپا) در بروکسل برجام را تأیید کرد. تأیید برجام به معنی برداشته شدن برخی از تحریمهای اتحادیهٔ اروپا بود که از میان آنها میتوان به لغو ممنوعیت خرید نفت ایران اشاره کرد. اتحادیه به تحریمهای حقوق بشری و موانع تجاری برای برنامهٔ موشکهای بالستیک ادامه میدهد. ناظران مصوبهٔ اتحادیهٔ اروپا را به عنوان پیامی به کنگرهٔ آمریکا تلقی کردند.

برجام در کنگره ایالات متحدهٔ آمریکا

جان کری و ارنست مونیز وزرای خارجه و انرژی در حال دفاع از برجام در جلسهٔ استماع کمیتهٔ روابط خارجی سنا، ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۵

طبق قوانین آمریکا، برجام نوعی از توافق اجرایی است. برخلاف معاهده‌ ها، که برای تأیید نیاز به رأی دو سوم سنا دارند، توافقهای اجرایی معمولاً نیاز به هیچگونه تأیید کنگره ندارند. در سال ۲۰۰۳ دیوان عالی آمریکا در پروندهٔ انجمن بیمهٔ آمریکا در برابر گرمندی حکم کرد که «رئیس ‌جمهور اقتدار انجام توافقهای اجرایی با دیگر کشورها را بدون نیاز به تصویب سنا یا تأیید کنگره داراست، این قدرت از سالهای اول جمهوری به کار گرفته شده است.» به هر روی بر اساس مفاد لایحهٔ بازبینی توافق هسته ای ایران ۲۰۱۵، که در ۲۲ مه ۲۰۱۵ با امضاء تبدیل به قانون شد،

الف) این توافق یک دورهٔ شصت روزهٔ بازبینی در کنگرهٔ آمریکا را طی کرد. طبق آن لایحه، به محض ارسال همهٔ مدارک به کاخ کنگره آمریکا، کنگره شصت روز وقت داشت که یک قطعنامهٔ تأیید تصویب کند، یک قطعنامهٔ عدم تأیید تصویب کند یا هیج کاری نکند. (لایحه برای رئیس ‌جمهور زمان اضافی پس از شصت روز در نظر گرفته تا قطعنامه را وتو کند و برای کنگره وقت در نظر گرفته تا رأی بگیرد و وتو را بپذیرد یا وتو را بشکند) رئیس ‌جمهور اوباما گفته بود که هر قطعنامهٔ عدم تأیید، که نیاز به رأی مخالف حداقل ۶۰ سناتور دارد، را وتو خواهد کرد. بدین ترتیب جمهوریخواهان تنها در صورتی که دو سوم هر دو مجلس کنگره را میتوانستند با خود همراه کنند، میتوانستند وتوی هر قطعنامهٔ عدم تأیید را بشکنند. این بدین معنا بود که ۳۴ رأی در سنا میتوانست وتو را حفظ کرده و برجام را به مرحلهٔ عمل در بیاورد. همهٔ ۵۴ سناتور جمهوریخواه و ۴ سناتور دمکرات مخالفت، و ۴۲ سناتور دمکرات موافقت خود را با این طرح اعلام کردند. در ۲ سپتامبر ۲۰۱۵، با اعلام حمایت سناتور باربارا میکولسکی از این توافق، اوباما رأی کافی برای پیشگیری سنا از شکستن وتوی خود را به دست آورد و بدین ترتیب سنا نمیتوانست جلوی پیشبرد این طرح را بگیرد. با اعلام نظر سه سناتور دیگر در ۸ سپتامبر، تضمین شد که سنا نخواهد توانست به این طرح رأی مخالف بدهد. در ۱۰ سپتامبر، سنا با ۵۸ رأی موافق و ۴۲ رأی مخالف، از پیشبرد طرح عدم موافقت با توافق با ایران، بازماند و این طرح به رأی گذاشته نشد. با این وجود، یک روز بعد مجلس نمایندگان آمریکا قطعنامهٔ تأیید توافق با ایران را با ۲۶۹ رأی مخالف در مقابل ۱۶۲ رأی موافق رد کرد که با توجه به به رأی گذاشته نشدن طرح در سنا، تأثیری در اجرای آن نداشت.

در روز پنچشنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۴ در آخرین تلاش جمهوری خواهان مجلس سنای ایالات متحده در کسب آرا برای یک متمم به منظور رد کردن برجام شکست خوردند. این متمم ایران را پیش از برداشته شدن تحریمهای ایالات متحده مستلزم به رسمیت شناختن کشور اسرائیل و آزاد کردن اتباع آمریکایی میکرد. این متمم نیاز به ۶۰ رأی داشت اما با آرا ۵۳ به ۴۵ شکست خورد. میچ مکانل پیش از رای ‌گیری به نزدیک بینی کاخ سفید در برابر میلیاردها دلاری که به خزانه ایران برای استفاده در تروریسم روانه خواهد شد اعتراض کرد، اما دموکرات ‌ها به بیان هری رید، رهبر دموکرات سنا، این تلاش را یک «رای ‌گیری نمایش بدبینی» عنوان کردند. هرچند آخرین مهلت برای رای‌ گیری دربارهٔ این توافق پنجشنبه بود، اما کنگره هنوز میتوانست تاکتیکهای دیگری را برای مخالفت به کار ببندد.