گذری بر روان‌پزشکی
ارسال شده توسط safari2021 4 سال پیش

⚠️ گزارش تخلف

یک ام‌آرآی ساده از مغز: امروزه چنین تصور می‌شود که بسیاری از بیماری‌های روانی ریشه در دستگاه عصبی دارند.

روان‌پزشکی به انگلیسی (Psychiatry): شاخه‌ای از پزشکی است که به سبب‌شناسی، علامت‌شناسی، طبقه‌بندی و تشخیص، پیشگیری، درمان و پیش‌آگهی اختلالات روانی که عمده علائم آن اختلال در رفتار انسانی است، می‌پردازد. اختلال روانی سندرمی است که ویژگی بارز آن برهم خوردن قابل توجه بالینی شناخت، تنظیم هیجانی یا رفتاری فرد است و خود بازتابی است از کژکاری فرآیندهای زیستی، روانی یا رشدی که زمینه‌ساز عملکردهای روانی اند.

اختلالات روانی معمولاً با ناراحتی قابل توجه با نقص کارکرد در فعالیت‌های اجتماعی، شغلی و یا سایر فعالیت‌های مهم زندگی فرد همراه هستند. یک واکنش مورد انتظار یا مبتنی بر فرهنگ به یک استرس یا فقدان عادی مانند مرگ عزیزان اختلال روانی محسوب نمی‌شود. رفتارهای غیرمتعارف اجتماعی و تعرضات بین فرد و اجتماع نیز اختلال روانی نیستند مگر اینکه این انحراف یا تعارض ناشی از یک کژکاری در عملکرد روانی فرد باشد.

تفاوت روان‌پزشک و روان‌شناس: روان‌پزشک، پزشکی است که در زمینهٔ تشخیص و درمان بیماری‌های روانی تعلیم دیده است و در آن تجربه دارد. دوره تخصصی در ایران چهار سال طول می‌کشد.

روان‌شناسی عبارت از رشته‌ای است که با مطالعهٔ رفتار و زندگی ذهنی سروکار دارد. رابطه روان‌شناسی و روان‌پزشکی مانند فیزیولوژی و پزشکی عمومی است؛ یعنی جزئی از کل.

روان‌شناسان دوره پزشکی را طی نمی‌کنند و پس از گذراندن چهار سال به دریافت درجه کارشناسی نائل می‌شوند و اگر به روان‌شناسی نابهجار و بیماری‌ها علاقه‌مند باشند، می‌توانند با گذراند دو سال پس از دوره کارشناسی، درجه کارشناسی ارشد را در روان‌شناسی بالینی دریافت نمایند. روان‌شناس بالینی در تشخیص،‌ ارزیابی و درمان با تیم درمانی،‌ به سرپرستی روان‌پزشک، همکاری می‌کند.

طبقه‌بندی اختلالات روانی: در روان‌پزشکی به علت مشخص نبودن علت بیش‌تر اختلالات، وجود علت مشترک برای چند اختلال و یا برعکس وجود چند علت برای یک پدیده، طبقه‌بندی بیش‌تر بر اساس علائم است.

دو نظام مهم طبقه‌بندی روان‌پزشکی عبارت‌اند از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی تألیف انجمن روان‌پزشکی آمریکا و طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها که سازمان بهداشت جهانی آن را تدوین نموده است. ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی دارای ۲۲ طبقه عمده است که بیش از ۱۵۰ اختلال را در بر می‌گیرد.

برخی از شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی:

• اختلال افسردگی اساسی

• اختلال دوقطبی

• اختلال اضطراب فراگیر

• اختلال وسواسی-جبری

• اختلال خواب-بیداری

• کژکاری جنسی

• اختلال عصب شناختی خفیف

• اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی بزرگسالان

• اختلال پرخوری

• درخودماندگی

• مصرف‌کنندگان مواد مخدر برای اولین بار

• اعتیاد رفتاری

• اختلال استرسی پس از ضایعه روانی

• اختلالات شخصیت

• اختلالات طیف اسکیزوفرنی

اختلال افسردگی اساسی:

اختلال افسردگی عمده یا اختلال افسردگی ماژور به‌ انگلیسی (Major Depressive Disorder):یا به اصطلاح ماژور دیپ‌رِشِن، اختلالی است که دو مشخصهٔ اصلی آن یعنی حالت افسردگی (خُلقِ پایین) در وضعیت‌ها و موقعیت‌های مختلف و بی‌علاقگی به انجام فعالیت‌هایی که قبلاً برای فرد، لذت‌بخش بوده، به مدت دست‌کم، دو هفته می‌باشد.

 افسردگی، معمولاً همراه با علائمی مثل عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی، بی‌حالی و احساس دردِ بدون دلیل می‌باشد. همچنین در مواردی، فرد افسرده ممکن است معتقد به تفکراتی غلط باشد یا چیزهایی ببیند یا بشنود که دیگران قادر به احساس آن‌ها نیستند. بعضی از بیماران، به نوعی افسردگی بازگشتی، دچار هستند؛ به این معنا که فرد، دوره‌هایی از افسردگی را تجربه می‌کند که ممکن است بین هر دوره، سال‌ها فاصله باشد. شایان ذکر است که اختلالات افسردگی می‌تواند تأثیرات بسیار منفی‌ای بر شخصیت فرد، کار، درآمد مالی، زندگی تحصیلی و نیز وضعیت خواب، عادت‌های غذایی و سلامت عمومی او داشته باشد. و همین عوارض، مراجعه به موقع به روان‌شناس و روان‌پزشک را در صورت مشاهده نشانه‌ها به امری ضروری تبدیل می‌کند. طبق آمارگیری‌های صورت گرفته بین ۲ تا ۷ درصد بالغان افسرده، با خودکشی می‌میرند. و بیش از ۶۰٪ افرادی که با خودکشی، جان خود را از دست می‌دهند، مبتلا به افسردگی حاد یا دیگر اختلالات خلقی می‌باشند.

اختلال دوقطبی: اختلال دوقطبی به انگلیسی (Bipolar disorder)، که پیش‌تر با نام افسردگی – شیدایی به انگلیسی (manic depression) شناخته می‌شده؛ نوعی اختلال روانی است که با دوره‌های افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص می‌شود. اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روان‌پریشی باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا) می‌گویند؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند. احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاط‌زدگی، تحریک ‌پذیری، اختلال تمرکز، خودبزرگ‌بینی و خوش‌بینی افراطی از علائم مانیا است. بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن می‌گیرد. دورهٔ مانیا به‌صورت معمول همراه با کم‌خوابی است. در دورهٔ افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد. عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بی‌حالی از علائم افسردگی است. خطر خودکشی بیماران اختلال دوقطبی زیاد است؛ به‌طوری که در طی یک دورهٔ ۲۰ ساله ۶٪ از مبتلایان بر اثر خودکشی مُردند و ۴۰–۳۰٪ درگیر خودزنی بودند. اختلال دوقطبی معمولاً همراه با اختلال اضطراب و اختلال سوءمصرف مواد است.

اختلال اضطراب فراگیر: اختلال اضطراب منتشر (اختلال اضطراب فراگیر) (Generalized Anxiety Disorder GAD)، نوعی اختلال اضطرابی است که به صورت نگرانی بیش از اندازه و نامعقول در مورد اتفاقات و فعالیت‌های روزمره تعریف می‌شود. اختلال اضطراب منتشر بر خلاف حمله پانیک سیر مزمن‌ تری دارد و می‌تواند برای ماه‌ها در فرد وجود داشته باشد.

اختلال وسواسی جبری: اختلال وسواس فکری-عملی، یا اختلال وسواسی-جبری (OCD) یک اختلال روانی است که در آن فرد افکار خاصی با نام وسواس فکری (Obsessions):را به طور مکرر تجربه می‌کند و یا نیاز به انجام مکرر اعمال خاصی با نام وسواس عملی(Compulsions): را احساس می کند تا حدی که باعث پریشانی یا اختلال در عملکرد عمومی فرد می‌شود. فرد جز برای مدت زمان کوتاهی، قادر به کنترل افکار و اعمال وسواسی نیست. طبق ملاک‌های DSM، اختلال وسواس به دو صورت فکری و عملی تعریف می‌شود. وسواس‌های عملی رایج شامل شستن دست‌ها، شمارش اشیا و بررسی قفل شدن درب است. این وسواس‌ها تا حدی رخ می‌دهند که زندگی روزمره فرد تحت تأثیر منفی قرار می‌گیرد به طوری که اغلب بیش از یک ساعت در روز طول صرف پرداختن به این وسواس‌ها می‌شود. بیشتر بیماران بزرگسال متوجه می‌شوند که این رفتارها منطقی نیستند. این بیماری با اختلال تیک، اختلال اضطراب و افزایش خطر خودکشی همراه است.

اختلال خواب: اختلالات خواب (Sleep disorder) مانند زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن است. این اختلالات می‌تواند ناشی از بیماریهای روانپزشکی مانند اضطراب، بیماریهای سیستم تنفسی (خرناس)، یا به عنوان نوعی بیماری سالمندان باشد. از مهم‌ترین اختلالات خواب، بی‌خوابی و فلج خواب یا بختک است.

انحراف جنسی: پارافیلی به انگلیسی (paraphilia): تجربه‌ای است که فرد در مواجهه با برخی موقعیت‌ها، اشیا یا تصورات و تخیلات غیرمعمولی، دستخوش برانگیختگی جنسی شود. پارافیلیا (که قبلاً به عنوان مهارگسیختگی جنسی و انحراف جنسی شناخته شده تجربه شدید برانگیختگی جنسی با شرایط، فانتزی‌ها، رفتارها یا افراد می‌باشد. هیچ اجماعی برای مرز دقیق بین علایق جنسی غیرمعمول و علل پارافیلی یافت نشده‌است. بحث بر سر این است که، در صورت وجود، کدام یک از پارافلیاها باید در کتابچه‌های تشخیصی ذکر شود، مانند کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) یا طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها (ICD). برخی از این دگرخواهی‌ها، با آزار برای دیگران، همراه نبوده و یک نوع گرایش محسوب و انحراف خطرآفرین محسوب نمی‌گردند؛ مانند علاقه فرد به برقراری رابطه جنسی با افراد مسن‌تر (پیردوستی)، یا گرایش فرد به ارتباط جنسی با افراد بسیار تنومند و قدرتمند (macrophilia)؛ ولی برخی از دگرخواهی‌های جنسی دیگر، با آسیب زدن و آزار دیگران، همراه است؛ مانند میل جنسی به کودکان یا قتل شهوتی، که در این موارد، بیشتر از عنوان «انحراف جنسی» یا «نابهنجاری جنسی» استفاده می‌شود.

اختلال شناختی خفیف: اختلال شناختی خفیف انگلیسی (Mild Cognitive Impairment): یک اختلال عصبی است که در افراد مسن رخ می‌دهد و شامل اختلالات شناختی همراه با اختلالات جزئی در فعالیت‌های روزمرهٔ زندگی می‌شود؛ همچنین به عنوان زوال عقل اولیه و اختلال حافظهٔ منزوی شناخته شده‌است. شروع و تکامل اختلالات شناختی در MCI مبتنی بر سن و تحصیلات فرد است، اما این دو ویژگی برای تعیین میزان اختلالات در فعالیت‌های روزمره به اندازهٔ کافی کارآمد نیستند. این ممکن است به عنوان یک مرحلهٔ گذار بین پیری طبیعی و زوال عقل رخ دهد. علت این اختلال هنوز مشخص نیست. همچنین این بیماری قابل پیشگیری و درمان نیست.

اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی بزرگسالان: اختلال کم‌ توجهی - بیش‌فعالی بزرگسالان یا (ADHD) بزرگسال همان شرایط نورولوژیک اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی است که در حدود ۳۰ درصد بزرگسالانی که در دوران کودکی دارای علائم و نشانه‌های این اختلال بوده‌اند، رخ می‌دهد. برپایه دی‌اس‌ام بخش پنج، ای‌دی‌اچ‌دی به سه زیرگروه اختلال به صورت کم‌توجهی، بیش فعالی/تکانشی و نیز ترکیبی شناخته می‌شود که در سال‌های دیرتر زندگی، بیش فعال/ تکانشی بیشتر خود را آشکار می‌کند.

اختلال پرخوری: اختلال پرخوری (BED: Binge Eating Disorder) به صورت خوردن مداوم و اجباری و اغلب سریع مقادیر زیاد غذا، تا جایی که درد یا ناراحتی ناشی از پر شدن بیش از حد شکم ایجاد شود، تعریف می ‌گردد. این اختلال بیشتر از ۳.۵ درصد زنان و ۲ درصد مردان ایالات متحده را درگیر کرده و تبدیل به دومین اختلال رایج خوردن در کشور ها شده است.

درخودماندگی اوتیسم: اوتیسم به انگلیسی (Autism): یا درخودماندگی، در مسیر شناخت به حواس، برای رمزگذاری و طبقه‌بندی اطلاعات در حافظه احتمالاً تسلط قوی یکی از حواس باعث تضعیف سایر حواس در انجام طبقه‌بندی اطلاعات دریافتی می‌شود (گونه‌ای اختلال رشدی) از نوع روابط اجتماعی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. علائم این اختلال تا پیش از سه‌ سالگی بروز می‌کند و علت اصلی آن هنوز ناشناخته است. به کسانی که این اختلال را دارند اوتیستیک یا درخودمانده گفته می‌شود. این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است.

اختلال استرسی پس از ضایعه روانی: اختلال استرسی پس از آسیب روانی یا اختلال تنش‌زای پس از رویداد به انگلیسی (Posttraumatic stress disorder) به صورت مخفف : PTSD)، نشانگان یا سندرمی است که پس از مشاهده، تجربهٔ مستقیم یا شنیدن یک عامل استرس ‌زا و آسیب ‌زای شدید روی می‌دهد که می‌تواند به مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یا وقوع یک سانحهٔ جدی منجر شود.

اختلال شخصیت: اختلالات شخصیت عبارتند از مجموعه اختلال‌های روان ‌شناختی که ویژگی اصلی آن‌ها رفتارهای خشک و غیرقابل انعطاف است. این رفتارها به اشخاص آسیب می‌رساند؛ چون مانع سازگاری آن‌ها با الزام‌های زندگی روزانه می‌شود و روابط آن‌ها را با دیگران مختل می‌سازد.

اختلالات طیف اسکیزوفرنی: روان‌گسیختگی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی به انگلیسی (Schizophrenia) یک اختلال روانی است که با دوره های مداوم یا عودکننده روان‌پریشیانه مشخص می شود. علائم اصلی شامل توهم (غالبا توهم شنیداری)، هذیان و اختلال تفکر است. علائم دیگر عبارتند از کناره گیری اجتماعی، کاهش ابراز عواطف و بی‌تفاوتی. علائم معمولاً به تدریج بروز پیدا می کنند، در اوایل بزرگسالی شروع می شوند و در بسیاری از موارد هرگز به طور کامل برطرف نمی شوند. برای تشخیص، هیچ آزمون عینی مشخصی وجود ندارد؛ تشخیصی که برای توصیف رفتار مشاهده شده بیمار استفاده می شود، ممکن است از دلایل مختلفی ناشی شود. علاوه بر رفتار مشاهده شده از بیمار، پزشکان برای تشخیص، سابقه ای که شامل تجارب گزارش شده فرد و گزارش افراد آشنا با فرد است را تهیه می‌کنند. برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی، پزشکان باید تأیید کنند که علائم و اختلالات عملکردی در فرد به مدت شش ماه بر اساس (DSM-5) یا یک ماه بر اساس (ICD-11) وجود داشته است. بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارای سایر اختلالات روانی نیز هستند، به ویژه اختلالات سوءمصرف مواد، اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری-عملی.