آشور نام دولتی باستانی است که در شمال میانرودان (بین النهرین سرزمینی که از شمال واشوکنی، نینوا، هاترا، آسور، نوزی، پالمیرا، ماری، سیپار، بابل، کیش، نیپور، ایسین، لاگاش، اوروک، چاراکس اسپاسینو و اور تا جنوب امتداد یافته بود.
بِینُ الْنَهرِین به معنی میان رودان یا میانْ دو رود، نام یک منطقه جغرافیایی است که میانِ دو رود دجله و فرات جای گرفته و بیشتر محدودهٔ آن در کشور عراق امروزی است.
کشورهایی که امروزه بین النهرین میان آن ها تقسیم شده است شامل عراق، ترکیه، ایران، سوریه، و کویت هستند.
نام گذاری
ایرانی ها این منطقه را میان رودان می نامیدند که همین نام به یونانی ترجمهٔ گرته برداری شد و «مزوپوتامیا» نام گرفت. نخستین مورخ یونانی که این اصطلاح را به کار برد «پلی بیوس» بود و پس از وی «پلی نی» و «استرابون» نیز در قرون اولیه میلادی از این اصطلاح استفاده نمودند.
در دوران معاصر این واژه در زبان عربی به «بین النهرین» ترجمه شد و فارسی نیز همان واژهٔ عربی را به وام گرفت. در زبان آرامی این منطقه را بث نهرین می نامند. عرب ها قسمت شمالی بین النهرین را جزیره و قسمت جنوبی را عراق می نامیدند.
گهوارهٔ تمدن
بین النهرین به سبب تمدن های کهن و باستانی خود آوازه دارد و نامش همواره با نام و آثار این تمدن ها همراه است. تمدن های سومر، اکد، بابل، آشور، کلدانی و تمدن های ایرانی مانند کاسی و عیلام و ماد، هریک در گوشه ای از این سرزمین رونق و تأثیر داشته اند و از آن تأثیر نیز پذیرفته اند. ادیان و فرهنگ های بسیاری از کشورهای مختلف از میان رودان تأثیر گرفته اند. آنچه در گذشته به نام باکوماس در آنجا پرستیده می شد، همان بتی است که امروزه به نام بافومه در بسیاری از کشورها پرستیده می شود. هم چنین منشور (فرمان) کوروش بزرگ پادشاه ایران زمین نیز در این جایگاه یافته شده است.
سومریان
این تمدن از جهات گوناگون بسیار ابتدایی بود. هر شهر برای خود شاه خاصی داشت بنام پاتسی یا کاهن، از همین کلمه آشکار می شود که حکومت تا چه حد با دین پیوستگی داشته است. سازمان ملوک الطوایفی وسیله حفظ نظام اجتماع بود. سومریان پاره ای از موارد استفاده از مس و قلع را می دانستند و از مخلوط آن ها مفرغ می ساختند اما به هر حال فلز برای آن ها عنصری تجملی بود. ابزار کار سومریان بیشتر با سنگ چخماق ساخته می شد. بیشتر کالاها از راه آب حمل و نقل می شدند و چون سنگ در سومر کمیاب بود از خلیج پارس یا قسمت های شمالی دو نهر با قایق آورده می شد. شگفت انگیزترین چیزی که از سومریان باقی مانده، خط نویسی این مردم است. پیدایش خط میخی و مراحل تطور و تکامل آن بزرگترین منتی است که سومریان بر تمدن بشر دارند.
آکدیان
ملتی دیگر به سرپرستی سارگون بزرگ کشور آکد را تأسیس نمود و پایتخت آن را در آگاده در سیصد و بیست کیلومتر شمال باختری شهرهای سومری قرار داد.
بابل
هیچ کس نیست که چون امروز بر محل بابل قدیم نظر کند، در خاطرش بگذرد که این سرزمین فقیر و بی حاصل و سوزان و ممتد بر ساحل رود فرات روزگاری مرکز مدنیت نیرومند و پر ثروت بوده است. بابل را مردمان سومری تشکیل داده بودند ولی بعد از حمله آکدی ها از بیابان های غربی، این شهر را به سلطه خود درآوردند. حمورابی دولت های کوچک و پراکنده در جنوب میان رودان را یکی کرد و با قانون نامه بزرگ خود نظم نوینی را بر این سرزمین ها حاکم ساخت.
آشور
مردم این سرزمین به دلیل تهدیدات مداوم از ناحیه کوهستان های اطراف مجبور به متابعت از زندگی سربازی و پهلوانی سختی بودند و به تدریج بر مهاجمان و دست اندازان غلبه کرده و تمدن درخشان آشور تا مصر نیز گسترش یافت. از اختراعات ایشان به نخستین لنز یا همان عدسی تلسکوپ و اختراع قفل و کلید و تأسیس اولین کتابخانه جهان به دست آشور بانیپال می توان اشاره کرد.
سال شمار
• در سال ۱۴۱ پیش از میلاد مهرداد یکم وارد بین النهرین می گردد و شهر سلوکیه را آزاد می نماید.
• ۱۱۵ میلادی: اشغال آشوریه، بین النهرین و تیسفون توسط تراژان
• ۱۱۷ میلادی: مرگ تراژان. عقب نشینی هادریانوس از ارمنستان و بین النهرین.
• ۲۸۳ میلادی: کاروس امپراطور روم بین النهرین را فتح می کند اما سپاهیانش پس از مرگ او بلافاصله آن سرزمین را ترک می کنند.
• ۲۹۷ میلادی: گالریوس نِرسه را شکست می دهد. بنا بر پیمان نامه نصیبین نِرسه از ارمنستان و بین النهرین عقب نشینی می کند.) قرار داشت. حدود چهار هزار سال پیش دولت آشوریان به وجود آمد و مدت هزار و سیصد و پنجاه سال دوام آورد. این پادشاهی بر سرزمینهای فنیقیه. فلسطین (از دوران روم باستان به ناحیه ای گفته می شده که بین دریای مدیترانه و کرانه های رود اردن واقع شده است.
فلسطین، مصر، بابل، ایلام و باختر فلات ایران تا خلیج پارس حکمرانی می کرد. در سال ۶۱۲ پ.م دولتهای ماد و بابل دولت آشور را شکست دادند. شهرت آشوریها به جنگیدن، خونریزی، ساخت سلاح، سنگ تراشی، ساخت جاده و پست است. آشوریها بر همسایگان خود تأثیرات زیادی گذاشتند.
امپراطوری آشور کهن
دولت آشور دولت مهمی بود که در خاورمیانه قدیم تشکیل شد و در آغاز تابع بابل بود. در سال ۱۸۰۰ پ.م فرمانروایان اولیه آشوری شهرهای آشور، اربلا (اربیل) و آراپخا (کرکوک) را یکپارچه کردند و سلسله های پادشاهی آشور بعد از سال ۱۴۲۰ پ.م شکل گرفتند. آشور حدود هزار سال دوام کرد. آشوری ها چون سرزمینشان مانند بابل حاصلخیز نبود باج گیری و دست اندازی به سرزمین های دیگر را در پیش گرفتند. نتیجتاً دولت آشور یک دولت حرفه ای جنگجو و متجاوز شد. بزرگترین پادشاه این دوره اریشوم یکم می باشد. اما پس از مدتی بابل دوباره موفق شد آشور را مطیع خود کند. از رویدادهای مهم این دوره پیدا شدن قومی صحراگرد و تازه نفس از شرق رود اردن و دریای مرده بود که آشور و بابل را تحت فشار قرار دادند، این مردمان در تاریخ به آرامی ها مشهور هستند.
امپراطوری آشور میانه
شهر آشور اولین پایگاه آشوری ها به شمار می آید و توسعه قدرت آنان از همین شهر آغاز شد، به طوری که امپراطوری آشور میانه را بنیاد نهادند و گستره توان آشوری ها در زمان فرمانروایی توکولتی نینورتای یکم (۱۲۰۷–۱۲۴۴پ.م ) به بیشینه اوج خود رسید و آشوری ها حاکم مطلق سراسر میان رودان شدند؛ و حدود کشور از خاور و باختر توسعه یافت و لبنان و سوریه و فلسطین و مصر امروزی در تصرف آشوریان بود. بزرگترین پادشاه این دوره آشور ناصیر پال دوم است که توانست مرزهای آشور را تا حدود پادشاهی تیگلت پیلسر یکم گسترش بدهد.
اگر چه آشور در این دروه نیرومند ترین حکومت باختر آسیا بود اما پس از مدتی قومی شمالی (ساکن ارمنستان کنونی) بر دولت آشور قیام کردند و دولت آرارات یا وان را پایه گذاری کردند، پس از این شورش اقوام دیگر تحت حکومت آشور از اطاعت دولت آشور سرباز زدند و در نهایت شورشی در آشور این دوره را به پایان رسانید.
امپراطوری آشوری نو
پس از پادشاهی «میانه آشور» قدرت آشوری ها رو به سستی گذاشت، به طوری که تا دو یا سه سده پس از پادشاهی «آشور میانه» توسط اقوام بی تمدن مورد دست درازی و غارت قرار گرفتند، تا اینکه به مرور به خود باوری رسیدند و جان دوباره گرفتند و درست در همین زمان بود که عظمت و شکوه گذشته شکوفا شد و تمدن میان رودان شکل گرفت. بزرگترین پادشاه این دوره تیگلت پیلسر سوم است که ابتدا به بابل لشکرکشی کرد که موفق شد بابلی ها و کلدانی ها را شکست بدهد، سپس به قسمت های شمالی لشکرکشی کرد که توانست قسمت های جنوبی سرزمین آرارات را ضمیمه آشور بکند ولی موفق به فتح پایتخت آن نشد.
ویل دورانت در تاریخ تمدن خود می گوید: حکومت آشور بانی پال که بر منطقه وسیع آشور، بابل، ارمنستان، سرزمین ماد، فلسطین، سوریه، فنیقیه، سومر، ایلام و مصر سایه انداخته بود، بدون تردید یکی از بزرگ ترین سازمان های اداری بود که جهان مدیترانه یا خاور نزدیک تا آن زمان به خود دیده بود و تنها حمورابی و تحوتموس سوم بودند که قبل از آن بدین گونه دستگاه اداری، آن هم نه شبیه به آن، نزدیک شده بودند و تنها پس از آن، دستگاه اداری هخامنشی پیش از حمله اسکندر بود که توانست با آن برابری کند.
سرانجام پادشاهی قدرتمند آشور در ۶۱۲ پ.م با هجوم ماد سقوط کرد و قدرت از آشور به نینوا منتقل شد؛ و سپس در نینوا امپراطوری آشور در ۶۱۴ پ.م با هجوم متحد ماد و بابل سقوط کرد و نابود شد و برای همیشه از صفحه تاریخ محو گردید، نابودی آشور آغاز صعود پادشاهی ماد به شاهنشاهی ماد بود.
ارابه آشوری
یکی از رموز کامیابی سپاه آشور، استفاده مؤثر از ارابه های جنگی بود. این جنگ افزار متحرک در طی سده های سیزدهم و دوازدهم ق.م در دشت های شمالی (بین النهرین) به کار گرفته می شد و سپس با استفاده از اسب های چابک تر که برای کار با این ارابه پروش می یافتند، و بهبود خود ارابه توسعه یافت. ارابه های قرن نهم گاه با چهار اسب کشیده می شد، اما عدم چابکی و آسیب پذیری اسب ها باعث شد که دیگر از آن ها به عنوان وسیله جنگی استفاده نشود. تغییرات در فناوری آهنگری برای طراحی وسیله نقلیه سبک تر با یک قالب چوبی که بر روی یک وسیله فرود فلزی کار گذاشته می‌شد همراه با حرکت محور چرخ به عقب از مرکز، این را به را بهبود بخشید.نتیجه کار، قابل مانور بودن بیشتر ارابه در اثر اصطکاک کمتر چرخ بود. ارابه ران خود را در جلوی حفاظ محکم نگاه می داشت ضمن آن که مال بند را، که در آغاز بیضی شکل و سپس مستقیم شد، محکم به دست می گرفت و بدین ترتیب کنترل دو یوغ اسب آسان تر می شد. شکل ارابه مستطیلی تر شد تا استفاده از زره و خدمه را راحت کند. با نزدیک شدن زمان نبرد یک اسب اضافی یا یدکی نیز به عقب آن بسته می‌شد. ارابه سبک معمولاً دو خدمه داشت، یکی راننده و دیگری کماندار یا نیزه افکن، اما پس از قرن نهم فرد سومی نیز با یک یا دو سپر برای تقویت عقب ارابه افزوده شد. این ارابه ها تکان و شوک شدیدی در مرکز حمله ایجاد می کرد، تاکتیکی که ارزش حمله پیاده نظامی در نبرد باز را کاهش می داد، یا در جناحین در مانورهای محاصره هماهنگ با سواره نظام به کار می رفت.
ویژگی آشوری ها
از ویژگی آشوری ها بی رحمی و سنگ دلی آن ها نسبت به دشمنان بود. علت آن را باید دو چیز دانست، آشوری ها باور داشتن بی رحمی و سنگدلی با دشمنان مورد رضایت خداوند است و ثواب دارد، چنانچه یکی از پادشاهان آشور به دست خود اسرا را کور می کرد و این کار را مورد پسند خدایان می دانست. آشوری ها چون جمعیت کمی داشتند برای از دست ندادن سرزمین های تحت حاکمیت شان که بعدها وسعت زیادی پیدا کرد متوسل به کارهایی می شدند که ملل شکست خورده را ناتوان و در برخی موارد نابود می کردند.
سال شمار
• ۶۳۹ پیش از میلاد آشوربان یپال شاه آشور، ایلام را شکست داد و شوش را غارت کرد. پس از این جنگ، عیلام هرگز به عنوان یک قدرت مستقل ظاهر نگردید.
• ۶۱۲ پیش از میلاد نینوا، پایتخت دولت آشور به دست نیروهای متحد مادی و بابلی تصرف و دولت آشور سقوط می کند.
• ۵۳۹ پیش از میلاد اشغال بابل پایتخت دولت امپراطوری بابل نو توسط کوروش بزرگ و سقوط دولت بابل و در پی آن الحاق سرزمین آشور به شاهنشاهی هخامنشی.
• ۱۴۱ پیش از میلاد مهرداد یکم اشکانی وارد میان رودان می گردد و شهر سلوکیه را آزاد می نماید.
• ۱۱۵ میلادی: اشغال آشوریه، میان رودان (بین النهرین) و تیسفون توسط تراژان.
• ۱۱۷ میلادی: مرگ تراژان. عقب نشینی هادریانوس از ارمنستان و میان رودان.
• ۲۸۳ میلادی: کاروس امپراطور روم، میان رودان را فتح می کند اما سپاهیانش پس از مرگ او بلافاصله آن سرزمین را ترک می کنند.
• ۲۹۷ میلادی: گالریوس امپراطور روم، نرسی ساسانی را شکست می دهد. بنا بر پیمان نامه نصیبین، نرسی از ارمنستان و میان رودان عقب نشینی می کند.
نظرات (0)
به یوزبیت؛ خانه محتوا خوش آمدید
یوزبیت، به نویسندگان مستقل این امکان را می‌دهد که رایگان تولید محتوا کنند و با کمک هوش مصنوعی، محتوای خود را به صورت مؤثر به مخاطبان نمایش دهند.
سایر مقالات نویسنده
جدیدترین مقالات
درباره ما . راهنما . اطلاعیه‌ها . آپدیت‌ها . قوانین . ارتباط با ما
کلیه حقوق این سایت برای یوزبیت محفوظ می‌باشد.